Kıtaların hareketi ve Süper kıtalar, yeryüzü bilimlerinin en büyüleyici konularından biridir. Bu Makale, kıtaların nasıl bir araya gelip ayrıldığını, Alfred Wegener’in öncülüğündeki teorilerden günümüzde kabul gören plaka tektoniği teorisine kadar olan kısmı inceliyor.
Kıtaların Hareketi ve Süper Kıtalar
Alfred Wegener ve Kıtasal Sürüklenme Teorisi
Alfred Wegener, 1912 yılında kıtaların bir zamanlar birleşik bir süper kıta olan Pangea’yı oluşturduğunu ve birbirlerinden birbirlerinden ayrılmalarını öne sürdü. Bu teoriyi, kıtaların bölümlerinin uyumlu olması ve fosil kanıtlarına dayanarak geliştirildi. Örneğin, aynı tür fosi llerin hem Güney Amerika’da hem de Afrika’da toplandığı, bu kıtaların bir zamanlar birleştiğini gösteriyordu.
Wegener’in Karşılaştığı Direnç: Wegener’in teorisi başlangıçta yaygınlaşmayı kabul görmedi çünkü kıtaların nasıl hareket ettiği tatmin edici bir mekanizma sunamıyordu. O dönemdeki jeologlar, dağların Dünya’nın soğuyup buzlanmasının oluşmasınu sağlar. Wegener, kıtaların dağılım farklılıkları nedeniyle okyanus kabuğunda sürüklenmesini önerdi, ancak bu fikir geniş kabul görmedi.
Plaka Tektoniği Teorisi
Plaka Tektoniği: 1950’ler ve 1960’larda deniz tabanının haritalanması ve manyetik anomali çalışmaları, kıtasal sürüklenme teorisini destekleyen yeni sonuçlar sağlamıştır. Plaka tektoniği teorisi, Dünya’nın litosferinin büyük plakalar halinde olması ve bu plakaların astenosfer üzerinde hareket etmesi öne çıkıyor. Bu hareket, okyanus ortası sırtlarında yeni kabuk oluşumu ve dalma bölgelerinde eski kabuğun yok olması ile gerçekleşir.
Kanıtlar: Plaka tektoniği teorisini destekleyenler arasında, kıtaların kapsayan dağılımı, benzer fosil ve kayaç oluşumlarının farklı kıtalarda oluşur, denizdeki manyetik şeritlerin varlığı ve deprem ile volkanik aktivitenin belirli hatlar boyunca yoğunlaşması yer alır.
Pangea benzeri başka süper kıtalar da vardır;
-
-
-
1. Kenorland
- Oluşumu: Yaklaşık 2,7 milyar yıl önce
- Parçalanması: Yaklaşık 2,1 milyar yıl önce
Kenorland, yaklaşık 2,7 milyar yıl önce sahip oldukları ve yaklaşık 2,1 milyar yıl önce parçalanmaya başlayan eski bir süper kıtadır. Bu kıtanın parçalanması, ilk büyük buzulların oluşumuna ve atmosferdeki oksijenin çoğalmasına neden olmuştur.
-
2. Kolombiya (Nuna)
- Oluşumu: Yaklaşık 1,8 milyar yıl önce
- Parçalanması: Yaklaşık 1,5 milyar yıl önce
Columbia, yaklaşık 1,8 milyar yıl önce üretilmiş bir süper kıtadır ve yaklaşık 1,5 milyar yıl önce parçalanmaya başlamıştır. Bu süper kıtanın parçalanması, birçok yeni kıtanın gücünün artmasına neden oldu.
-
3. Rodinia
- Oluşumu: Yaklaşık 1,3 milyar yıl önce
- Parçalanması: Yaklaşık 750 milyon yıl önce
Rodinia, yaklaşık 1,3 milyar yıl önce sahip olduğu ve 750 milyon yıl önce parçalanmaya başlayan bir süper kıtadır. Rodinia’nın parçalanması, Pan-Afrikan orojenezi ve diğer büyük jeolojik olaylara neden olmuştur.
-
4. Pannotia
- Oluşumu: Yaklaşık 600 milyon yıl önce
- Parçalanması: Yaklaşık 540 milyon yıl önce
Pannotia, yaklaşık 600 milyon yıl önce var olmuş, kısa ömürlü bir süper kıtadır. Rodinia’nın parçalanmasından sonra vücutta kalması ve Gondwana ile Laurasia’nın ayrılmasıyla sona erimiştir.
-
5. Gondvana
- Oluşumu: Yaklaşık 600 milyon yıl önce
- Parçalanması: Yaklaşık 180 milyon yıl önce
Gondwana, yaklaşık 600 milyon yıl önce oluşmuş ve Paleozoik ile Mezozoik devirlerde bölünmüş bir süper kıtadır. Güney Amerika, Afrika, Antarktika, Avustralya, Hindistan ve Arap Yarımadası’nın bu süper kıtalarının parçalarıdır. Gondwana, yaklaşık 180 milyon yıl önce parçalanmaya başlamıştır.
-
-
6. Pangea
- Oluşumu: Yaklaşık 335 milyon yıl önce
- Parçalanması: Yaklaşık 175 milyon yıl önce
Pangea, yaklaşık 335 milyon yıl önce sahip oldukları ve yaklaşık 175 milyon yıl önce parçalanmaya başlayan bir süper kıtadır. Pangea, tüm kıtaların tek bir kara kıta olarak birleştiği en son süper kıta olup, Panthalassa adı verilen geniş bir okyanus ile dönüşlüydü. Pangea’nın parçalanması, dünyadaki kıtaların ve okyanusların oluşumuna yol açmıştır.
-
7. Laurasia
- Oluşumu: Yaklaşık 200 milyon yıl önce (Pangea’nın parçalanmasıyla)
- Parçalanması: Yaklaşık 60 milyon yıl önce
Laurasia, Gondwana’dan başlayarak kuzey parçaları oluşturur. Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya’nın büyük bir kısmı Laurasia’nın parçalarıdır. Laurasia ve Gondwana’nın birleşmesi, Pangea’nın oluşumuna neden olmuştur.
-
Kıtaların Hareketi ve Gelecek
Bilim insanları, kıtaların hareketini izleyerek gelecekte nasıl şekilleneceklerini tahmin etmeye çalışıyorlar. Geçmişteki hareketlerden yola çıkarak, kıtaların yıl boyunca sonra tekrar birleşip yeni süper kıtalar oluşturabileceği öngörülmektedir. Bu sürecin, Dünya’nın yüzey şekillerinin sürekli ve kıtasal sürüklenmesinin bu değişimin önemli bir parçası olduğunu göstermektedir.
Sonuç
Kıtaların hareketi ve başlangıcı hakkında bilgilerimiz, Alfred Wegener’in cesur varsayımlarından, modern plaka tektoniği temellerinin kanıtlarıyla zenginleştirilmiş özet bir temel anlayışa dönüşmüştür. Bu süreçte, jeolojik görünüm zamanında yavaş ama sürekli bir değişimle devam eder ve Dünya’nın dinamik değişimini anlamamızda temel bir rol oynar.
Bilimle kalın, bilimle bakın.
İlginizi Çekebilir: Dünyada Güneşin Hiç(!) Batmadığı Yer
Kaynaklar ve İleri Okuma için tıklayınız.
Kaynaklar:
ABD Jeolojik Araştırması: Kıta Kayması
Britannica: Kıta Kayması
Canlı Bilim: Kıta Kayma Teorisi
DüşünceCo: Kıtaların Kayması Teorisi Nedir?
National Geographic: Levha Tektoniği
7 replies on “Kıtaların Hareketi ve Süper Kıtalar”
Emeklerinize sağlık Çok güzel bu değerli bilgiler için de teşekkür ederiz Ayrıca ❤
İlginiz için teşekkür ederiz. ❤️
Bu değerli bilgiler için teşekkür ederiz emeklerinize sağlık çok güzel
Faydalı bilgler için teşekkürler
Bilimle kalın.. 💐